Główny temat wykładu

Daniel Valtueña omówił program Artist Commissioning Program (ACP), który wprowadził Queens Council on the Arts (QCA) w Nowym Jorku. Celem programu była demokratyzacja zamawiania sztuki poprzez zaangażowanie lokalnych społeczności w decydowanie o tym, jakie dzieła sztuki powstaną w ich otoczeniu. Wykład podkreślał wagę przełamywania tradycyjnych elitarnych schematów w kulturze oraz zachęcał uczestników do samodzielnego angażowania się w procesy zamawiania sztuki.

1. Geneza programu Artist Commissioning Program (ACP)

• Queens Council on the Arts (QCA):
  • Organizacja założona w latach 60. XX wieku w ramach inicjatywy wspieranej przez władze Nowego Jorku, by finansować rozwój lokalnych artystów.
  • QCA działa w Queens – okręgu o największej różnorodności kulturowej w Nowym Jorku, zamieszkiwanym przez ponad 2 miliony ludzi, m.in. społeczności latynoskie, koreańskie, ormiańskie i chińskie.
• Inspiracje dla ACP:
  • Tradycyjne zamawianie sztuki, kojarzone z elitami i instytucjami (np. Medyceusze we Włoszech czy współczesne korporacje), ograniczało udział społeczności lokalnych.
  • ACP miał na celu otworzenie tego procesu dla „zwykłych ludzi” – sąsiadów, liderów lokalnych czy mieszkańców, którzy nie mają doświadczenia w sztuce, ale chcą ją współtworzyć.
  • Pierwsze pytanie postawione przez twórców programu:
    „Co by się stało, gdyby to mieszkańcy decydowali, jakie dzieła sztuki powstają w ich społeczności?”
• Cele programu:
  • Demokratyzacja procesu zamawiania sztuki: Przekazanie decyzji w ręce społeczności lokalnych.
  • Wzmocnienie poczucia wspólnoty: Poprzez wspólne działanie na rzecz sztuki jako narzędzia rozwoju społecznego.
  • Promocja różnorodności: Stworzenie przestrzeni dla projektów artystycznych poruszających tematy i wartości istotne dla lokalnych społeczności.

2. Metodologia programu ACP

• Główne założenia:
  1. Mieszkańcy Queens mogli aplikować na stanowisko komisarza sztuki bez potrzeby posiadania doświadczenia czy wykształcenia artystycznego.
  2. Komisarze brali udział w warsztatach i szkoleniach opartych na specjalnie opracowanym podręczniku, który:
     • Wprowadzał ich w proces zamawiania dzieł sztuki.
     • Obalał mity na temat sztuki (np. że tylko bogaci mogą zamawiać dzieła).
     • Wyjaśniał, jak współpracować z artystami i organizować projekty artystyczne.
• Kroki w procesie zamawiania sztuki:
  1. Określenie celu: Co chcemy osiągnąć poprzez zamówienie sztuki? Może to być dekoracja przestrzeni publicznej, poruszenie tematu społecznego lub wzmocnienie tożsamości lokalnej.
  2. Wybór formy sztuki: Czy będzie to mural, instalacja, performance, piosenka, rzeźba?
  3. Wybór artystów: Bezpośredni kontakt z twórcami lub organizacja otwartego naboru.
  4. Finansowanie: Budżet może pochodzić z grantów, crowdfundingów, partnerstw lokalnych.
  5. Proces twórczy: Regularne spotkania z artystami, aby wspólnie rozwijać projekt i reagować na wyzwania.

3. Przykłady zrealizowanych projektów w Queens

• Projekty taneczne i choreograficzne:
  • Apocalitzin (Maria Duarte): Performance o kryzysie klimatycznym, wykorzystujący plastik i odpady jako symbol degradacji środowiska.
  • Us Around the Table (Jiemin Yan): Choreografia przedstawiająca moment coming outu homoseksualnej osoby w rodzinie azjatyckiej.
  • Armenian Voices (Spark Movement Collective): Taniec inspirowany historią ludobójstwa Ormian, istotny dla lokalnej społeczności.
• Unikalność projektów:
  • Tematyka wybranych prac odzwierciedlała potrzeby i wartości społeczności, które rzadko pojawiały się w mainstreamowej sztuce.
  • Wybory dokonywane przez lokalnych mieszkańców różniły się znacząco od tych, które mogliby podjąć eksperci czy krytycy sztuki.

4. Wnioski i lekcje z realizacji programu

• Największe sukcesy:
  • Włączenie mieszkańców: Projekty odzwierciedlały realne potrzeby i wartości lokalnych społeczności.
  • Nowa definicja jakości sztuki: Kryteria artystyczne były ustalane przez społeczności, a nie wyłącznie ekspertów.
  • Budowanie relacji: Program sprzyjał współpracy między artystami a mieszkańcami, wzmacniając lokalną tożsamość.
• Wyzwania:
  • Niedostateczne wynagrodzenia: Zarówno komisarze sztuki, jak i artyści często nie otrzymywali wynagrodzenia adekwatnego do ich pracy.
  • Trudność dotarcia do osób spoza środowiska kultury: W programie brakowało reprezentantów np. lokalnych przedsiębiorców czy osób niezwiązanych z kulturą.
  • Bariery formalne: Pisemne aplikacje i otwarte nabory mogły faworyzować osoby lepiej wykształcone.

5. Przeniesienie metodologii do Europy – projekt DemArt

• Rozpowszechnienie idei:
  • Projekt realizowany w Polsce, na Łotwie i Węgrzech przy wsparciu organizacji takich jak Art Transparent.
  • Cele obejmowały:
    • Szkolenie lokalnych komisarzy sztuki.
    • Organizację otwartych naborów dla artystów.
    • Wspieranie współpracy między mieszkańcami a artystami w Europie.
• Dalsze plany:
  • Publikacja metodologii jako otwartego narzędzia dla innych organizacji.
  • Upowszechnienie idei demokratyzacji zamawiania sztuki w innych regionach świata.

6. Kluczowe przesłanie wykładu

Daniel Valtueña podkreślał, że sztuka powinna być narzędziem integracji i budowania wspólnoty, a nie elitarnym przywilejem. Demokratyzacja zamawiania sztuki daje społecznościom moc sprawczą i pozwala tworzyć dzieła odzwierciedlające ich tożsamość, wartości i problemy.

„Nie musisz być bogaty ani ekspertem, aby zamawiać sztukę. Wystarczy pasja i chęć działania na rzecz swojego otoczenia”.