Bek Berger jest współkuratorką Międzynarodowego Festiwalu Teatru Współczesnego Homo Novus 2024 oraz dyrektorką artystyczną The New Theatre Institute na Łotwie, którzy partnerują w projekcie DemArt.

The New Theatre Institute na Łotwie – organizacja istniejąca od 30 lat i zajmująca się współczesnymi działaniami performatywnymi, współpracująca warsztatowo z twórcami teatrów społecznych, artystami oraz twórcami nieprofesjonalnymi w kraju (Łotwa) i w całej europie. Tworzy programy, inicjatywy i warsztaty przyglądające się współczesnym sztukom performatywnym oraz współpracuje przy wielu projektach międzynarodowych. Działa również jako łącznik – przekazują wieści z artystycznego świata do Łotewskich odbiorców oraz promują działania artystyczne na Łotwie za granicą.

Jednym z głównych projektów jest Festiwal Teatru Współczesnego Homo Novus, który podsumowuje działania instytutu z całego roku i przedstawia je w ramach publicznego widowiska podczas festiwalu. Festiwal trwa 10 dni we wrześniu i odbywa się głównie w Rydze, z gościnnymi wydarzeniami na terenie całego kraju. Jest jednym z największych festiwali artystycznym w krajach Bałtyckich. Trwa od 1995 i do tej pory odbyło się 17 edycji, podczas których przedstawiany był zarówno współczesny, jak i tradycyjny teatr.

Wykład podsumowywał działania dostępnościowe wśród publiczności instytutu oraz festiwalu Homo Novus, opierając się głównie na niepełnosprawnościach oraz sposobach na włączenie osób niepełnosprawnych w działania performatywne i artystyczne. Jego celem miało być zainspirowanie działań i pomysłów, a nie tylko przedstawienia gotowych rozwiązań oraz dyskusja na temat promocji dostępności w kulturze nie tylko dla publiczności, ale również dla osób artystycznych z różnymi potrzebami oraz pragnieniami związanymi z dostępnością.

Bek Berger przedstawia kilka zrealizowanych projektów, na podstawie których pokazuje własne doświadczenia z tworzeniem dostępnych wydarzeń oraz jakie trudności mogą pojawić się podczas organizacji takich wydarzeń.

Jeden z projektów, który miał problemy z dostępnością to np. współpraca z australijskimi artystami Madeleine Flynn i Tim Humphrey oraz 16 Łotewskimi artystkami, artystami, poetkami i poetami oraz zespołem festiwalowym, z której narodziła się praca pt. “witness stand” – projekt zrealizowany w pandemii, który miał na celu zaproszenie widzów do doświadczania i oglądania przestrzeni publicznych w które dostawione zostały nowe kompozycje. Projekt nie był całkiem dostępny ponieważ niektóre lokalizacje nie były przystosowane dla osób z ograniczeniami ruchowymi i trudno było do nich dotrzeć. Rozwiązaniem w tym wypadku była współpraca z lokalną telewizją, która transmitowała na żywo relacje z mniej dostępnych miejsc.

Wspominane są również inne wydarzenia takie jak święto osób niepełnosprawnych, zorganizowane w ramach zeszłorocznego festiwalu Homo Novus oraz Queereoke – impreza karaoke w bezpiecznej przestrzeni, współtworzona z niemieckimi artystami z Baltic Drag King Collective oraz tym roku po raz pierwszy tłumaczona na Łotewski i angielski język migowy. Inne projekty, często bardziej klasycznie związane ze sceną, zachęcają publiczność do odkrywania własnej relacji ze sztuką i z samymi sobą. Repertuar jest bardzo rozległy – od sztuki zombie stworzonej przez Kvadrifrons w ramach festiwalu w zeszłym roku, po przedstawienia dla dzieci, co jest również wyznacznikiem różnorodności wśród odbiorców.  W tego typu projektach instytut współpracuje między innymi z Claire Cunningham, szkocką choreografką, która w wzbogaca swoje choreografie przez użycie kul.

Według Bek, największym wyzwaniem przy organizacji wydarzeń na Łotwie jest dostępność budynków wynajmowanych do takich wydarzeń. Niewiele jest miejsc posiadających odpowiednie warunki do przeprowadzenia dostępnego wydarzenia, więc na wydarzenia organizowane przez Instytut, to oni muszą się upewnić że budynek stanie się dostępny na czas wydarzenia. W pierwszym roku pracy Bek w instytucie nie było zbyt wiele wiedzy o dostępności i nie był to popularny ani podejmowany temat w Łotwie, więc stworzyli program edukacyjny, który trwał 4 tyg dla pracowników kultury i sztuki na temat dostępności w kulturze.

Teoretyczna część wykładu:

Uniwersalna dostępność w pracy kuratorskiej i organizacji festiwali:

• czym jest dostępność – stworzenie warunków, w których każdy może być w pełni sobą – wózki inwalidzkie, tłumacze itp są tylko narzędziami – to mogą być również ciche pomieszczenia dla matek z dzieckiem, albo dostępne łazienki lub napisy.
• nie istnieje przestrzeń, która jest w 100% dostępna – zawsze mogą być wprowadzone jakieś zmiany – celem organizatora/kuratora itp. jest dojście jak najbliżej doskonałości.
• informacja o dostępności – jeśli projekt jest przygotowany z wzięciem pod uwagę dostępność, ale informacja o tym nie jest powszechnie dostępna, to nie jest dostępny
• komunikacja to również budowanie zaufania, że przestrzeń rzeczywiście będzie dostępna, a nie tylko reklamowana jako taka
• monitorowanie i wyciąganie wniosków – kto korzysta z dostępności? Czy to są młodzi ludzie, czy seniorzy i jak docierać do kolejnych grup, albo dlaczego do jakiejś grupy docieramy, ale nie przychodzą?

Inspiracja dla pierwszych kroków w dostępności:

1. myśl pod kątem niepełnosprawności –  niezależnie od doświadczenia w pracy z osobami niepełnosprawnymi, organizatorzy są najczęściej osobami z normatywnymi ciałami (jak Bek), więc muszą zwracać szczególną uwagę na organizację i kontaktować się z osobami niepełnosprawnymi, w celu upewnienia się co do ich potrzeb i stawiania dostępności na pierwszym miejscu. Wymaga to również pieniędzy, więc o dostępności nie myśli się pod koniec wydarzenia tylko na samym początku, tak żeby móc przeznaczyć na to odpowiednie fundusze.
2. zidentyfikuj sojuszników i przyjaciół – kto w społeczności jest w stanie pomóc?
3. bądź cierpliwym – pierwsze kroki są ważne, ale przyciągnięcie publiczności na dostępne wydarzenie wymaga czasu – zbudowanie zaufania wśród społeczności wymaga czasu.
4. buduj wiedzę o dostępności wśród każdego członka zespołu.
5. planuj planuj, planuj!
6. mów o dostępności – informacja jest tak samo ważna jak sama dostępność.
7. inwestuj czas, pieniądze, energię, miłość.
8. nie przestawaj – to ciągła praktyka, jeśli przestaniesz, to nie będzie miało sensu.

Pytania słuchaczek:

• Skąd na to pieniądze? → Instytut nie dostaje żadnych dodatkowych funduszy na dostępność. Jeśli planuje się wydarzenie jako dostępne dla wszystkich, to planuje się je jako takie od samego początku i wszystkie decyzje podejmuje się, biorąc to pod uwagę. Wtedy nie wymaga to aż tak wielu dodatkowych kosztów.
• Czy na Łotwie dostępność w kulturze jest wymogiem prawnym? (w Polsce jest) – Nie, nie jest to wymóg regulowany prawnie i dopiero teraz jednostki kulturowe powoli wypracowują wzorce działań dostępnościowych – same z siebie, a nie przez wymogi prawne.