Pokaż menuZamknij menumenu

Ewa Pluta, O Grupie Wrocławskiej

W ramach forum popularnonaukowego „Białe plamy są, póki ich nie zauważamy” z cyklu „15% abstrakcji” powstały cztery artykuły dotyczące Grupy Wrocławskiej oraz wrocławskiej szkoły ceramiki.

Grupa artystyczna zwana Szkołą Wrocławską formalnie powstała w styczniu 1962 r. z inicjatywy Eugeniusza Gepperta i Hanny Krzetuskiej. Działała 14 lat. Jej członkowie i członkinie w sensie twórczym od samego początku mieli bardzo szeroki wachlarz przekonań i poszukiwań. Szkoła Wrocławska (potem znana pod nazwą Grupa Wrocławska) nie opracowała nawet oficjalnego manifestu artystycznego. Miała bowiem prezentować zróżnicowanie miejscowych osób artystycznych i w myśl Kantorowskiego hasła o konieczności trzymania się razem pomóc lokalnemu środowisku w organizowaniu wystaw także poza Wrocławiem. Geppert w chwili powołania grupy był już na emeryturze, ale wciąż prowadził zajęcia w Państwowej Wyższej Szkole Sztuk Plastycznych we Wrocławiu. Hanna Krzetuska z kolei od lat aktywistycznie działała na rzecz wzmocnienia pozycji i sytuacji zawodowej osób twórczych. Apelowała do władz i dyrektorów/dyrektorek instytucji kultury o zwiększenie liczby wystaw i zakupów prac od wrocławskich osób artystycznych.

Grupa powstała w szczególnym dla polskiej sztuki czasie. Nadal utrzymywana była centralizacja decyzji w każdej dziedzinie, nie wyłączając sztuki, ale zaledwie kilka lat wcześniej skończył się okres zwany odwilżą. Na moment zluzował on obostrzenia dotyczące działań twórczych, niemal całkowicie zerwał z socrealizmem, a osobom artystycznym umożliwił swobodniejszą kolektywizację. Kolejną ważną kwestią była odbudowa polskiego szkolnictwa artystycznego. Na przełomie lat 50. i 60. mury akademii opuszczały już trzecie roczniki plastyków i plastyczek, którzy naukę rozpoczęli po wojnie. Do tego dochodziła coraz większa liczba muzeów i galerii. Zaczęto nawet tworzyć prywatne inicjatywy wystawiennicze. Na fali tych zmian, zwłaszcza w miastach akademickich, powoli rodziły się grupy artystyczne. Przed Szkołą Wrocławską w stolicy Dolnego Śląska już wcześniej działało kilka kolektywów twórczych, m.in. Grupa X, Grupa 8 czy grupa Poszukiwanie Formy i Koloru. Jednak to właśnie założona przez Krzetuską i Gepperta Szkoła Wrocławska wydaje się najważniejszą tego typu inicjatywą artystyczną na tym obszarze. Zresztą jej skład zasilało kilka osób artystycznych związanych także z innymi grupami.

Należy zwrócić uwagę, że Szkoła Wrocławska była interdyscyplinarna i międzypokoleniowa. W obręb grupy weszli przede wszystkim artyści i artystki z pokolenia urodzonego w latach 20. i 30., którzy edukację odbyli lub zakończyli już po 1945 r. Były to głównie osoby z pierwszych roczników absolwenckich tutejszej akademii sztuki: Jerzy Boroń, Jerzy Cieślikowski, Jan Chwałczyk, Kazimierz Głaz, Wanda Gołkawska, Małgorzata Grabowska, Józef Hałas, Bogdan Hofman, Kondrat Jarodzki, Zdzisław Jurkiewicz, Feliks Kociankowski, Jan Kondratowicz, Regina Konieczna, Krzesława Maliszewska, Alfons Mazurkiewicz, Maria Michałowska, Kazimierz Nowacki, Marian Nowak, Zbigniew Paluszak, Roman Pawelski, Feliks Podsiadły, Leon Podsiadły, Marian Poźniak, Jerzy Rosołowicz, Anna Szpakowska-Kujawska, Janina Szczypczyńska, Władysław Tumkiewicz, Andrzej Will, Zygmunt Woźnowski, Kazimierz Wodawski, Stanisław Zima i Janina Żamojtej.

Osoby założycielskie grupy znacznie odstawały wiekiem i doświadczeniem od reszty członkiń i członków. Eugeniusz Geppert urodził się w 1890, a Hanna Krzetuska w 1903 r. Oboje edukację artystyczną skończyli przed wojną i zgodnie ze wspomnieniami innych osób cechował ich specyficzny, powiedzmy – elegancki, tryb życia. Dlatego w kolektywie od początku panowała niespisana hierarchia oparta na postaciach jej osób założycielskich.

Skład grupy nie ulegał zasadniczym zmianom przez cały okres jej istnienia, jednakże kilka najmniej aktywnych osób zostało skreślonych z listy członkowskiej, gdy Szkoła Wrocławska zmieniała nazwę na Grupa Wrocławska w 1967 r. Większość osób członkowskich zajmowała się malarstwem, ale do tego grona należały również osoby artystyczne pracujące w technikach rzeźbiarskich. Malarze i malarki, zwłaszcza na początku, byli pod wpływem swojego pedagoga Eugeniusza Gepperta i jego ulubionego koloryzmu, który w pierwszym okresie po 1945 r. zdominował wrocławskie malarstwo. Z czasem do głosu zaczęły dochodzić inne style, w tym strukturalizm czy konceptualizm. Grupa Wrocławska nie miała manifestu twórczego, dlatego reprezentowała różne techniki i sposoby przedstawiania danego tematu. Było to o tyle nowatorskie, że stawiało grupę w awangardzie twórczej wolności. Co więcej, przeczyło powszechnemu przekonaniu, czym są i jak działają grupy artystyczne. Zwykło się bowiem uważać, że istotą konsolidacji i trwania grup jest właśnie skupienie jej osób członkowskich wokół konkretnych zagadnień twórczych. W Grupie Wrocławskiej chodziło jednak o zupełnie inną rzecz – zaprezentowanie szerokiego spektrum poszukiwań artystycznych oraz potencjału wystawienniczego lokalnej społeczności twórczej. Było to podejście wręcz nowatorskie, szczególnie w mieście, które budowało od podstaw swoje środowisko artystyczne i debiutowało na polskiej scenie sztuki współczesnej.

Prawdopodobnie byłaby to jednak zbyt krucha podstawa, by umożliwić przetrwanie zespołowi prawie 30 tak odmiennych osobowości twórczych. Jednak i na to znaleziono rozwiązanie, pomijając oczywiście postacie silnych osobowościowo i wpływowych osób liderskich, jakimi bez wątpienia byli Hanna Krzetuska i Eugeniusz Geppert. Grupa jako pierwsza w mieście sformalizowała się zatem na wzór oficjalnych stowarzyszeń. Odbywały się jej walne zebrania, na których wyłaniano zarząd i sąd koleżeński oraz zbierano roczne składki. Dyskutowano też w ich trakcie o planach na najbliższy czas, w tym o wystawach, które były zasadniczym wyrazem aktywności grupy. Już w 1962 r. w Sopocie miała miejsce pierwsza prezentacja prac zrzeszonych w Grupie Wrocławskiej osób artystycznych. Do rozwiązania kolektywu w 1976 r. odbyło się ponad 20 wystaw prac jego członków i członkiń – głównie we Wrocławiu, ale również w innych polskich miastach. Spotykały się one z dobrym odbiorem publiczności i krytyki. Grupa miała nawet swoją małą galerię w szkole podstawowej przy ul. Grochowej.

W tak licznym gronie twórców i twórczyń w działanie grupy angażowała się tylko część osób, ale już to wystarczyło, aby zmaksymalizować starania dotyczące organizacji wystaw czy zakupów obrazów i rzeźb do państwowych kolekcji. Prawdopodobnie to również miało wpływ na tak długi okres trwania kolektywu – jego istnienie zapewnił aktywizm. Nie mógł się więc rozpaść z powodu różnic twórczych, bo te niejako stanowiły podstawę jego działania. Nie mógł też przestać istnień ze względów formalnych. Grupa wystawiała i była znana także poza granicami kraju. Zdaje się, że główną przyczyną jej rozpadu był coraz gorszy stan zdrowia Eugeniusza Gepperta, który nie znajdował już sił na prowadzenie grupy. Również Hanna Krzetuska nie dysponowała przez to taką ilością czasu, by angażować się w działalność w takim zakresie jak wcześniej. Dotyczyło to też innych osób członkowskich coraz mocniej zaabsorbowanych swoimi działaniami zawodowymi, a także rodzinami.

Spotkania grupy odbywały się zazwyczaj w kolejnych mieszkaniach Eugeniusza Gepperta i Hanny Krzetuskiej. Po śmierci Gepperta w 1979 r. tradycja ta została niejako utrzymana, albowiem artyści i artystki niegdyś zrzeszeni w grupie w dalszym ciągu odwiedzali Hannę Krzetuską w jej mieszkaniu przy ul. Ofiar Oświęcimskich.

Nasz serwis korzysta z cookies w celu analizy odwiedzin.
Zapoznaj się z naszą polityką prywatności